Մարդը հոգեսոմատիկ կենդանի ա։ Բանականութիւնը էդքան էլ հեշտ չի տրուել մեզ։

Ապացուցուած փաստ ա

Չգիտեմ որ բառով առաւել յարմար կը լինի խօսել մարդու մտաւոր ունակութիւնների մասին։ Կարծես ընդունուած ա «բանականութիւն» անուանել եւ դրանով գերադասել մարդուն գոյութիւն ունեցող ամէն բանից։

Եթե փորձեմ սահմանել բանականութիւն բառը, կը գտնուի մէկը, որը ինձ կուղարկի վիքիպեդիայի երկար յղում։ Դրա համար դիտարկենք եղած սահմանումը՝

Բանականութիւնը ճշմարտութիւնը գտնելու նպատակով տրամաբանութեան ունակութեան օգտագործումն է՝ նոր կամ գոյութիւն ունեցող ինֆորմացիայից եզրակացութիւններ անելով։

Մեր օրերում, նման սահմանում էդքան էլ վեհ չի հնչում, ոնց տաս տարի առաջ էր։ Դա արդէն սմարթֆոններն են անում։

Նոյնիսկ ստորադաս կենդանիները աւելի լաւ որոշումներ են կայացնում քան մենք։ Մարդիկ վնասում են բնութիւնը, վնասում են իրենց մարմինը, մտածում են ու չեն հասկանում ինչ կարելի ա ուտել, միեւնոյն ժամանկ շունը հոտ ա քաշում ու արդէն գիտի։

Կայ մի տեսութիւն, ըստ որի նախամարդը փսիխոդելիկ սունկ ա կերել, ու դրա արդիւնքում բանականութիւն ձեռք բերել։ Եթե համարենք, որ էս վարկածը ճիշտ ա, արդեօ՞ք դա բանականութիւն ա, որ ձեռք ա բերել, թե՞ խելագարութիւն։

Ես ամէն օր տեսնում եմ մարդկանց, որոնք տառապում են իրենց մտքերի պատճառով։ Միեւնոյն ժամանկ շարունակում են ինտենսիւ սնուցել դրանք մինչեւ դեղորայքային բուժման կարիք լինի։

Դրա համար մարդկանց համարում ենք պսիխոսոմատիկ կենդանիներ են։ Մտքերից կարող են հիւանդանալ։ Պսիխոսոմատիկ հիւանդութիւնները ապացուցուած են, իսկ պսիխոսոմատիկ բուժումները՝ ոչ։

Ուզում եմ ասել, մեր մտքերը մեր առաւելութիւնը չեն, մեր թերութիւնն են։ Դրա համար բուդդիստները սովորում են մտքեր չունենալ, ու երբ կարողանում են հասնել դրան, իրական հանգստութիւն ու երջանկութիւն են զգում։ Դա անուանում են Նիրվանա։

Գագան շատ էր սիրում Էնդրու Քարսոնի ստեղծած գլասինատորները։ Ամէն անգամ կասկադի մօտով անցնելիս համոզում էր բարձրանանք դրանց մօտ նայելու։ Մտածեցի միգուցէ կարողանամ գտնել նման խաղալիք եւ նուիրել նրան։ Բայց նման բան չգտայ։

Յիշեցի, որ պատանեկութեան տարիներին մետաղական կոնստրուկտոր ունէի, որով լինում էր ամէն բան պատրաստել։ Վերջին անգամ դրանով հաւաքել էի ռոբոտի մարմին, մէջը դրել փոքր մագնիտաֆոն իսկ ոտքերին ամրացրել անուաւոր շարժիչ։ Երկար տարիներ հպարտանում էի դրանով, մինչեւ հոգնեցի տեսքից եւ որոշեցի պահել դարակում։ Մի օր էլ վերջնական քանդեցի, դարակում տեղ ազատելու համար։

Մետաղական կոնստրուկտորը ամենալաւ բանն է, ինչ կարելի է նուիրել ամէն տարիքի մարդու։ Զի սահմանափակուած չէ որեւէ բարդութեան բան պատրաստելու համար, միեւնոյն ժամանակ գեղեցիկ՝ իր մետաղեայ տեսքով։

Որոշեցի ինքս կինետիկ արուեստ ստեղծել դրանով եւ նուիրել։

Դա պէտք է լինէր՝

1. քամուց տարբեր կողմեր պտտուող,
2. ամուր, չքանդուող,
3. գոյնզգոյն ու գեղեցիկ,
4. թեթեւ,
5. կազմուած ունեցածս բաղադրիչներից

Հաւաքելու ընթացքում մի քանի անգամ քանդեցի եւ փոխեցի տրամաբանութիւնը։ Վերջնական տեսքը ստանալու համար պակասում էր միայն օդի գլանները։ Մտածում էի ապակուց պատրաստել, որ նման լինի գլասինատորի, սակայն փոքր խաղալիքի համար ապակին ծանր կը լինէր։ Պլաստիկը նոյնպէս իմ սրտով չէր։ Որոշեցի զանգակներ գնել տարբեր չափի եւ գոյնի եւ օգտագործել որպէս գլան։

Գագային շաաաաաատ դուր եկաւ նուէրը։

Վերջերս ես հասկացայ եւ վերիմաստաւորեցի «սէր» բառը։ Պարզեցի որ շատերին եմ սիրում՝ ընկերներիս, հարազատներիս, ընկերուհուս եւ նոյնիսկ անծանօթ մարդկանց

Հարցը, որը ինձ ստիպեց մտածել այդ մասին սա էր՝ «ինչպէ՞ս ես արտայայտում քո սէրը»։ Թուում էր թե շատ պարզ հարց է ու գրեթե ունեմ պատասխան, բայց չկարողացայ բացատրել։ Օգնութեան դիմեցի արհեստական բանականութեանը, որն էլ խորհուրդ տուեց կարդալ «Սիրոյ 5 լեզուները» գիրքը։ Հեղինակը առանձնացրել էր 5 ձեւ որոնցով մարդիկ արտայայտում են իրենց սէրը՝

1. Ժամանակ տրամադրելով
2. Օգնելով
3. Նուէրներով
4. Բառերով
5. Հպումներով

Հաւանաբար սոցիալական հմտութիւններ ունեցող մարդիկ տիրապետում են այդ 5 լեզուներին, կամ առանց գիտակցելու զգում դրանք։ Բայց ես երբեք չեմ փայլել իմ սոցիալական հմտութիւններով։ Ինձ շրջապատող մարդիկ արտայայտել են իրենց սէրը բառերով, հպումներով եւ նուէրներով։ Ինչը ամենեւին հասկանալի չի եղել ինձ համար։ Արդիւնքում ես խորքային համոզմունք եմ ձեռք բերել, որ չգիտեմ սիրել։

Հետահայաց վերլուծելով կեանքս, մանկութիւնս եւ անպատասխան թողածս հարցը, հասկացայ, որ իմ սիրոյ լեզուն եղել է օգնելը եւ ժամանակ տրամադրելը։ Ինձ համար կարեւոր չեն եղել բառերը կամ նուէրները, երբ մարդը ժամանակ չունէր ինձ համար եւ ինքս էլ այդպէս եմ արտայայտել իմ սէրը։

Հիմա ես գիտեմ, որ մարդիկ աւելի տարբեր են քան թուում էր։ Եւ գիտեմ, որ գիտեմ սիրել։

Երբ սիրես ձմեռը
Կը սիրես մարդկանց,
Որ համ սպիտակ են
Համ սառը ու թաց։

Որ երկնքում են
Կամ գետնի վրայ,
Բայց քո ձեռքերում
Երկար չեն մնայ։

Արագ կը հալուեն
Մօտիկ աստղերից,
Կը գնան հեռու,
Քո երազներից։

                   o       \
      o                     `.   o
 o            o            o  \                      `
-. .-.-. .---. .-.,-.,-. ..-. /
  )| |  `'____\' o _____\||  `
  `' |  |-._--.|  |----.| |        o
     |o ||-.| ||,-.    || |   o
o    |  ||_|| |/ oo\   || |
     |  || || C   ._)o || | o
    o|  || ||o|\`-/    || |      ,. o
     |  ||_|| ,'\,\    || |   _\('')
     |  ||o||/\ \ .:  o|| |    (;  .)
     |  || |(  \_\||___|| | _,.(|___)-.
     | o||_|||`-`,\)----' |   o
   o |  |   ||..|.|  o _  |-.       _.-.
 `.-.|._|_.-:|__|_|-.-' `-'.__    o
          o   '--`-`    o        -  SSt

Ինձ համար դժուար ա սահմանել յարաբերութիւնների տեսակները, ձեւերը, կանոնները եւ այլն։ Ես յարաբերութիւնները մի ձեւով եմ հասկանում՝ շփուելու փոխադարձ ցանկութիւն։ Բայց դա չի նշանակում, որ ինձ համար յարաբերութիւնները քմահաճոյք ա։

Քմահաճոյք – իր ախորժակին համեմատ անտրամաբան փափաք՝ որոշում, քմայք: Անկայուն կամք, որ կախված է տրամադրութիւնից։

Յարաբերութիւններ ունենալու ցանկութիւնը կամ դրա բացակայութիւնը պէտք ա լինի հիմնաւոր։ Եւ քան զի մարդն էն ա ինչ կայ ու ենթադրաբար չի կեղծում, ապա յարաբերութիւնները ժամանակի հետ խորանում են եւ ոչ հակառակը։

Ինչ վերաբերում ա յարաբերութիւնների ձեւերին ու տեսակներին, դրանք ինձ համար առարկայական չեն։ Այսինքն կապ չունի մարդը ընկեր ա, հարեւան, ծանօթ, բարեկամ, զուգընկեր թե սիրած։ Դուք ինքներդ էք որոշում ինչպէս յարաբերուել, ըստ ձեր ցանկութեան։ Նոյնիսկ պոստֆակտում կարիք չկայ սահմանել յարաբերութեան տեսակը։ Կարեւորը էն ա, որ կողմերը ցանկութիւն ունենան դրա մէջ լինելու։

Սահմանելը վատ ա նրանով, որ սահմանուած բառերի համար արդէն կան սահմանուած կանոններ։ Ու մարդը ոչ թե մտածում ա իր զգացմունքների մասին, այլ տուեալ կանոններին համապատասխանելու։

Յաճախ մարդիկ ասում են, որ սէրը առանձնայատուկ բան ա յարաբերութիւնների մէջ։ Ինձ համար սէրը միատեսակ ու միաձեւ ա (առնուազն Օքսիտոցինի եւ Էնդորֆինի մակարդակում)։ Ես սիրում եմ բոլոր մարդկանց որոնց հետ յարաբերութիւններ ունեմ։ Ի հարկէ սէրը քանակապէս կարա տարբեր լինի, ինչէս յարաբերութիւնների խորութիւնը, բայց տեսակը բոլոր դէպքերում նոյնն ա։

Ինչ վերաբերում ա սեքսին, ըստ իս դա ոչ մի կապ չունի յարաբերութիւնների հետ։ Ես յարաբերութիւնները չեմ ընտրում սեքսով պայմանաւորուած, ուղիղ հակառակը։

Ամփոփելով միտքս ուզում եմ ասել՝ չնայած բոլոր պատկերացումներին որ մարդիկ ունեն սիրոյ, սեքսի, ընկերութեան եւ այլի մասին, ինձ համար մնում ա էական միայն մի բան, արդեօք կայ փոխադարձ ցանկութիւն շփուելու թե չէ։

Լուսանկարների հետին պլանում յայտնուած մարդիկ յաճախ աւելի բնական ու հետաքրքիր են քան առաջին պլանում եղածները։

Յաճախ մեզ թուում ա, թե ինքնավստահութիւնը առաջանում ա մտքում որեւէ պատմութիւն կրկնելիս։ Միգուցէ այդ պատմութիւններում մենք մեզ լաւ ենք զգում կամ արժանապատիւ ենք երեւում։ Բայց նման արհեստական ինքնավստահութեան մէջ միշտ կայ վախի պատճառ։ Ի՞նչ կը լինի եթե այդ զգացումը անցնի, եթե պատմութիւնը այլ սցենարով զարգանայ կամ սկսենք կասկածել մեր ուժերի վրայ։

Բնական ինքնավստահութիւն ձեռք բերելու համար կայ ուրիշ միջոց։ Բուդդայական ուսունքը սովորեցնում ա ընդունել անորոշութիւնը, դառնալ բաց ու խոցելի։ Դա օգնում ա ազատուել աւելորդ բաներից, հնացած մտքերից եւ սովորել հանգիստ զգալ անորոշութեան մէջ։

Վերջինս հնարաւոր չէ կորցնել։

Ըստ հոգեբան Jeffrey Gray-ի, մեր ուղեղը ընկալում ա աշխարհը որպէս նպատակների բազմութիւն ու փորձում ա դասաւորել դրանք ըստ կարեւորութեան։

Բայց երբեմն նպատակների միջեւ առաջանում ա կոնֆլիկտ եւ ուղեղը չի կարողանում որոշել առաջնահերթութիւնը։ Էդ ժամանակ առաջանում ա վարքագծի արգելակում։ Դա նոյն արգելակումը չի ինչ վախի ժամանակ։

Օրինակ սոված առնէտը, որը միաժամանակ պանիր ա տեսնում ու կատու, չի կարողանում արագ որոշում կայացնել, զի ունենում ա համ դրական շարժառիթ՝ մօտենալու համ բացասական՝ հեռանալու։

Նման իրավիճակում, մարդու ուղեղի առաւել հին հատուածը, որ պատասխանատու ա անվտանգութեան համար, սկսում ա գեներացնել հնարաւոր բացասական ելքերը։ Ու ինչքան երկար ա տեւում էդ պրոցեսը, էնքան շատ բացասական ելքեր ա գեներացնում։ Ինչն էլ խանգարում ա ռացիոնալ որոշում կայացնել։

Իսկ աւելի երկար որոշում չկայացնելը առաջացնում ա խրոնիկ տագնապ։

Դրսի եղանակը, մթնշաղը ու թեթեւ քամին դպրոցական տարիներս յիշեցրին։ Սեպտեմբեր ամսին, ժամը 8-ի կողմերը դրսում սրան շատ նման եղանակ էր։ Տան հեռուստացոյցը միացրած էր, երեւի որ հեշտ արթնանաք։ Դրսում դեռ շատ մարդ չկար. Էդ տարիներին մեքենաներ էլ շատ չէին։ Կարող ա մի Մասկուիչ գար, մի շէնք ներքեւ խանութին հաց բերեր ու էդ մեքենայի ձայնը լսուէր, զի դրսում լռութիւն էր։ Աւելի ուշ մի երկու սովետական մեքենայ էլ կանցնէր ու վերջ։

Դպրոցական տարիներին մօրական կողմիս տատիկի տանն էի ապրում։ Դպրոցիս աւելի մօտ էր ու բակում ընկերներ ունէի։ Տատիկս միշտ խոհանոցում էր։ Բոլորից շուտ էր արթնանում որ ճաշ եփեր։ Մինչեւ ճաշը պատրաստ կը լինէր, խոհանոցի պատուհանից դուրս էր նայում ու ասում՝ «էս էն մարդն ա» ու պատմում էդ մարդու պատմութիւնը։ Նոյնիսկ հիմա, երբ յիշում եմ էդ պատմութիւնները դժուարութեամբ եմ հաւատում, որ իրական էին։ Բայց իրական էին։

Տատիկս սովետի ժամանակ Երիտասարդական պալատում էր աշխատել, դրանից առաջ էլ Կիրովի գործարանում։ Լաւ չեմ հասկանում ինչ էր աշխատել, բայց յաճախ էր բողոքում յօդացաւերից ու ասում որ ծանր տակառներ ա քաշ տուել։ Էդտեղ էլ հաւանաբար ծանօթացել էր պապիս հետ, ամուսնացել էին ու պետութիւնից տուն ստացել։

Փոքր ժամանակ շատ հետաքրքիր էին էս պատմութիւնները, բոլոր մանրամասներով։ Երբ ինչ որ մէկը պատմում էր, որ արտասահմանում ա եղել, կամ ինչ որ բանի միջով ա անցել էնքա՜ն հեքիաթային էր թուում։ Տարածութեան զգացումը մեծանում էր, ասես տան պատերից, բակից ու դպրոցից էն կողմ աշխարհ կայ, քաղաքներ կան, ծովեր կան ու մարդիկ ուրիշ կեանքով են ապրում։

Պապս երեկոյեան տուն էր գալիս ու պատմում իր մանկատանը ապրած տարիներից։ Ասում էր, որ ինքնակամ ա մանկատուն գնացել զի ծնողները հնարաւորութիւն չունէին պահելու։ Մանկատան ընկերներ ունէր, որոնց երբեմն զանգում էր, որ իմանար դեռ ողջ են։ Մի քանի բառից աչքերը լցուում էին ու բարեմաղթանքներով անջատում։

Երբեմն մոռանում եմ էս ամենը, մոռանում եմ որ 26 տարի ապրել եմ, որ դրանք եղել են շատ երկար 26 տարիներ։ Մոռանում եմ, որ ծնողներս ու բարեկամներս երիտասարդ են եղել։ Մոռանում եմ որ երկար տարիներ տատիկիս տանը, խոհանոցի պատուհանին նստած եմ անց կացրել, մեքենաներին ու մարդկանց նայելով։

Ու էլի սէնց եղանակ էր առաւօտեան ու էլի ոչ մի տեղ չէի շտապում։

Ուղղակի հիմա ես եմ խոհանոցում ճաշ պատրաստում, ու ես եմ պատուհանից դուրս նայելով յիշում մարդկանց պատմութիւնները։

Չգիտեմ ոնց մեծացայ, ոնց կտրուեցի բոլորից ու ոնց իմ վրայ վերցրի կեանքի բեռը։ Չգիտեմ որ պահից սկսած չդիմացայ հասարակութեան ճնշմանը ու սկսեցի ատել բոլորին։ Չգիտեմ ոնց յաղթեցի (՞) ու ոնց ազատուեցի։